“เมื่อตกเป็น ผู้ต้องหา หรือ จำเลย ต้องทำอย่างไร” เป็นคำถามที่ผู้อ่านของหนังสือพิมพ์สยามธุรกิจ ได้สอบถามมายังทนายวิรัช ซึ่งก็ได้ให้ความเห็นและคำแนะนำไปพอสมควรที่จะสามารถแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้
คำถามนี้ ต้องยอมรับว่า ประเทศไทยไม่ค่อยได้ประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับสิทธิของผู้ต้องหา หรือ จำเลยว่า เมื่อถูกพนักงานสอบสวน (ตำรวจ) ตั้งข้อหา หรือออกหมายจับแล้ว ประชาชนต้องทำอย่างไร จึงจะถูกต้องและใช้สิทธิตามที่กฎหมายได้กำหนดเอาไว้
ทนายวิรัช จึงขอสรุปเกี่ยวกับสิทธิของผู้ต้องหา หรือ จำเลย ว่าเมื่อต้องถูกดำเนินคดีต้องทำอย่างไร
1. ระหว่างถูกคุมขังหรือถูกจับ (ผู้ต้องหา) มีสิทธิ์ดังนี้
1.1 แจ้งหรือขอให้พนักงานแจ้งให้ญาติที่ผู้ต้องหา หรือ ผู้ถูกจับ ไว้วางใจทราบถึงการถูกจับกุมและสถานที่ที่ถูกควบคุมในโอกาสแรก
1.2 พบและปรึกษาผู้ซึ่งจะเป็นทนายความเป็นการเฉพาะตัว หัวข้อนี้ถือว่าสำคัญมาก เนื่องจากทนายความจะเป็นผู้ที่รู้กฎหมาย และให้คำปรึกษาตั้งแต่แรกจนจบคดี ดังนั้น ควรที่จะทำความรู้จักกับทนายความไว้อย่างน้อยหนึ่งคน เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉินก็จะสามารถติดต่อได้
1.3 ให้ทนายความหรือผู้ซึ่งตนไว้วางใจเข้าฟังการสอบปากคำของตนได้ในชั้นสอบสวน หัวข้อนี้ก็สำคัญ เมื่อพนักงานสอบสวนจะแจ้งข้อกล่าวหาให้กับผู้ต้องหา กฎหมายกำหนดไว้ว่า ต้องมีทนายความหรือผู้ที่ไว้วางใจร่วมนั่งฟังการสอบสวน กระบวนการนี้มีไว้เพื่อตรวจสอบซึ่งกันและกัน ซึ่งประเด็นนี้ก็มีคำถามว่า แล้วเราจะให้การอย่างไร กรณีเราไม่ได้กระทำความผิด ต้องหาหลักฐานมาต่อสู้อย่างไร เรื่องนี้ในสมัยที่ทนายวิรัช ฝึกทนายความกับ ท่านอาจารย์ ว่าที่พันตรี เฉลิมชัย ทิมวงษ์ ทนายความอาวุโส ท่านแนะนำว่า “ให้ผู้ต้องหาปฏิเสธ และขอให้การในชั้นศาลเท่านั้น” ตอนแรกก็ยังสงสัยว่าทำไม แต่พอเป็นทนายความมาหลายปีจึงเข้าใจ ดังนั้น เมื่อถูกสอบปากคำ ควรมีทนายความเพื่อให้คำปรึกษาตรงนี้ก็จะได้รับประโยชน์
1.4 ได้รับการเยี่ยมหรือติดต่อกับญาติได้ตามสมควร
1.5 ได้รับการรักษาพยาบาลโดยเร็วเมื่อเกิดการเจ็บป่วย
1.6 และในชั้นนี้ก็สามารถขอประกันตัวได้
2. ระหว่างถูกฟ้อง (จำเลย) มีสิทธิ์ดังนี้
2.1 ได้รับการพิจารณาคดีด้วยความรวดเร็ว ต่อเนื่อง และเป็นธรรม
2.2 สามารถแต่งตั้งทนายความว่าความได้ทุกชั้นศาล
2.3 ปรึกษาทนายความเป็นการเฉพาะตัว
2.4 ตรวจดูเอกสารต่างๆ หรือคัดสำเนาคำให้การของตนในชั้นสอบสวนได้
ทนายวิรัช หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้ผู้อ่านได้เข้าใจถึงสิทธิและหน้าที่ของตนเองเมื่อต้องตกเป็นผู้ต้องหาหรือจำเลย พบกันฉบับหน้า