กฎหมายครอบครัวเป็นกฎหมายที่อยู่ใกล้ตัวเรามากที่สุด เนื่องจากมีผลต่อความสัมพันธ์ภายในครอบครัว ทั้งการสมรส การหย่า การเลี้ยงดูบุตร และทรัพย์สินระหว่างสามีภริยา ซึ่งในหลายกรณี เมื่อเกิดข้อพิพาท สิ่งที่ต้องการมากที่สุดคือความรู้ความเข้าใจในกฎหมาย และแนวทางแก้ไขที่ถูกต้องตามกฎหมายไทย
บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจเกี่ยวกับกฎหมายครอบครัวในประเทศไทยอย่างละเอียด ทั้งในส่วนของการสมรส การหย่า การแบ่งทรัพย์สิน การอำนาจปกครองบุตร และกระบวนการที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้คุณสามารถวางแผนชีวิตครอบครัวอย่างถูกต้องตามกฎหมาย
1. การสมรสตามกฎหมายไทย
การสมรสตามกฎหมายในประเทศไทยต้องเป็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1435 – 1535 โดยมีเงื่อนไขสำคัญ ได้แก่:
- ชายและหญิงต้องมีอายุครบ 17 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป
- ต้องได้รับความยินยอมจากทั้งสองฝ่าย
- หากฝ่ายใดเป็นผู้เยาว์ ต้องได้รับความยินยอมจากบิดามารดาหรือผู้ใช้อำนาจปกครอง
- ต้องไม่เป็นบุคคลวิกลจริตหรือเป็นโรคต้องห้ามตามกฎหมาย
- ต้องไม่มีคู่สมรสอยู่ก่อนหน้า (การมีสามีหรือภริยาหลายคนถือเป็นโมฆะ)
การสมรสจะสมบูรณ์เมื่อมีการจดทะเบียนต่อเจ้าหน้าที่ตามที่กฎหมายกำหนดเท่านั้น หากอยู่กินกันโดยไม่จดทะเบียน ถือว่าไม่มีสถานะสมรสตามกฎหมาย
2. การหย่า: ทางออกสุดท้ายของชีวิตคู่
การหย่าในประเทศไทยมีสองรูปแบบ คือ
2.1 การหย่าโดยความยินยอม
คู่สมรสทั้งสองฝ่ายสามารถตกลงหย่ากันได้โดยความสมัครใจ โดยต้องมีพยานอย่างน้อยสองคนและยื่นคำร้องต่อเจ้าหน้าที่ทะเบียน
2.2 การหย่าโดยคำพิพากษาของศาล
หากฝ่ายหนึ่งไม่ยินยอม อีกฝ่ายสามารถยื่นฟ้องหย่าต่อศาล โดยต้องมีเหตุหย่าตามที่กฎหมายกำหนด เช่น
- มีชู้
- ทำร้ายร่างกายหรือทำให้เกิดความทุกข์ใจอย่างร้ายแรง
- ทอดทิ้งหรือไม่ทำหน้าที่สามีภริยา
เมื่อศาลมีคำพิพากษาให้หย่า ฝ่ายที่เสียหายอาจเรียกร้องค่าทดแทนได้
3. การแบ่งทรัพย์สินหลังการหย่า
ในกฎหมายไทย แบ่งทรัพย์สินระหว่างสามีภริยาออกเป็น 2 ประเภท คือ:
- สินส่วนตัว: ทรัพย์ที่มีมาก่อนสมรส เช่น มรดก ทรัพย์สินส่วนบุคคล
- สินสมรส: ทรัพย์ที่ได้มาระหว่างสมรส ไม่ว่าฝ่ายใดจะเป็นผู้หามา รวมถึงเงินเดือน ผลประโยชน์จากทรัพย์สิน
เมื่อหย่า สินสมรสจะต้องแบ่งเท่ากัน เว้นแต่จะตกลงกันเป็นอย่างอื่น หรือมีคำสั่งศาลที่แตกต่างออกไป
4. อำนาจปกครองบุตรหลังการหย่า
บุตรที่เกิดจากการสมรสที่ชอบด้วยกฎหมาย ถือว่าอยู่ในความปกครองของทั้งบิดาและมารดา
เมื่อหย่า ต้องมีการตกลงหรือให้ศาลมีคำสั่งว่า ใครจะเป็นผู้มีอำนาจปกครองบุตร หากตกลงไม่ได้ ศาลจะพิจารณาจากประโยชน์สูงสุดของเด็กเป็นหลัก
หน้าที่ของผู้ที่ไม่มีอำนาจปกครองยังคงต้องให้การอุปการะเลี้ยงดู เช่น การจ่ายค่าเลี้ยงดูเป็นรายเดือน
5. บุตรนอกสมรส: การจดทะเบียนรับรองบุตร
หากเด็กเกิดจากหญิงที่ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกับบิดา เด็กจะถือว่าอยู่ในการปกครองของมารดาเท่านั้น เว้นแต่บิดาจะ:
- จดทะเบียนรับรองบุตรตามกฎหมาย หรือ
- ศาลมีคำสั่งให้เป็นบิดาชอบด้วยกฎหมาย
เมื่อรับรองแล้ว บิดาจึงจะมีสิทธิและหน้าที่ในฐานะผู้ใช้อำนาจปกครองบุตรร่วมกับมารดา
6. การเลี้ยงดูบุตรและค่าอุปการะ
ไม่ว่าจะเป็นบิดาหรือมารดา หากไม่มีสิทธิในการปกครอง ก็ยังมีหน้าที่ต้องจ่ายค่าเลี้ยงดูตามสัดส่วนและความสามารถ
หากฝ่ายหนึ่งไม่จ่ายค่าเลี้ยงดู อีกฝ่ายสามารถฟ้องร้องเรียกค่าอุปการะต่อศาลได้
7. ปัญหาทางครอบครัวที่พบได้บ่อย
กรณีที่พบบ่อยในการดำเนินคดีครอบครัว เช่น:
- การหย่าที่ไม่สามารถตกลงกันได้
- การแย่งสิทธิการเลี้ยงดูบุตร
- การฟ้องรับรองบุตรนอกสมรส
- การแบ่งสินสมรสไม่เป็นธรรม
ซึ่งทุกกรณีสามารถแก้ไขได้หากเข้าใจขั้นตอนทางกฎหมายและสิทธิของตนเองอย่างชัดเจน
8. ขั้นตอนการดำเนินคดีครอบครัวในศาล
เมื่อไม่สามารถตกลงกันได้ด้วยความสมัครใจ ต้องเข้าสู่กระบวนการของศาล ซึ่งมีขั้นตอนโดยสังเขปดังนี้:
- เตรียมเอกสารหลักฐาน เช่น สูติบัตร ใบสมรส ใบหย่า ทะเบียนบ้าน
- ยื่นฟ้องที่ศาลเยาวชนและครอบครัวในเขตที่คู่กรณีมีภูมิลำเนา
- ศาลนัดไกล่เกลี่ยก่อน
- หากไม่สำเร็จ จึงเข้าสู่กระบวนการสืบพยานและตัดสินคดี
9. การวางแผนครอบครัวและการทำสัญญาก่อนสมรส
หากต้องการลดปัญหาในอนาคต คู่สมรสสามารถจัดทำ สัญญาก่อนสมรส เพื่อกำหนดเงื่อนไขการแบ่งทรัพย์สินและสิทธิหน้าที่ของแต่ละฝ่ายได้
สัญญานี้ต้องจัดทำเป็นหนังสือลงลายมือชื่อทั้งสองฝ่าย และจดทะเบียนต่อเจ้าหน้าที่พร้อมกับการสมรสจึงจะมีผลบังคับ
10. คำแนะนำเบื้องต้นเมื่อต้องเผชิญปัญหาครอบครัว
- ตั้งสติและพิจารณาทางเลือกให้รอบคอบ
- เก็บหลักฐานทุกอย่างไว้ เช่น ข้อความแชท เอกสารทางการเงิน
- ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านกฎหมายเพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสม
- หลีกเลี่ยงการกระทำที่ผิดกฎหมาย เช่น ลักพาตัวบุตร หรือทำร้ายร่างกาย
บทสรุป
กฎหมายครอบครัวเป็นสิ่งที่ทุกคนควรทำความเข้าใจ ไม่ว่าจะอยู่ในสถานภาพใด การรู้สิทธิและหน้าที่ของตนจะช่วยให้สามารถดำเนินชีวิตครอบครัวได้อย่างมีคุณภาพ และหากเกิดปัญหา ก็สามารถแก้ไขได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย
หากคุณกำลังเผชิญปัญหาเกี่ยวกับกฎหมายครอบครัว หรือมีข้อสงสัยเกี่ยวกับขั้นตอนทางกฎหมาย สามารถติดต่อทนายวิรัชได้ที่ สายด่วน โทร 0812585681 หรือ add line @732hjgrx เพื่อขอคำแนะนำเฉพาะกรณีของคุณ
