รู้ทันกฎหมายแพ่งและพาณิชย์: เรื่องใกล้ตัวที่ทุกคนควรรู้
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์เป็นกฎหมายพื้นฐานที่มีผลกระทบกับชีวิตประจำวันของทุกคน ไม่ว่าคุณจะเป็นเจ้าของกิจการ ลูกจ้าง หรือประชาชนทั่วไป ทุกการทำสัญญา การซื้อขาย การกู้ยืม หรือแม้แต่การแต่งงานและมรดก ต่างอยู่ภายใต้ขอบเขตของกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ทั้งสิ้น
บทความนี้จะพาคุณไปทำความเข้าใจโครงสร้างของกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในประเทศไทย รวมถึงกรณีที่พบบ่อยและแนวทางในการรับมือ พร้อมข้อมูลที่เป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจและการดำเนินชีวิตประจำวัน
โครงสร้างของกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ แบ่งออกเป็น 6 บรรพ (Book) ได้แก่:
- บททั่วไป
- นิติกรรมและหนี้
- ทรัพย์
- เอกเทศสัญญา
- ครอบครัว
- มรดก
กฎหมายฉบับนี้ครอบคลุมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลทั่วไป และการทำธุรกรรมทางธุรกิจ ซึ่งก่อให้เกิดผลทางกฎหมายที่ชัดเจน หากไม่เข้าใจกฎหมายนี้ อาจทำให้สูญเสียสิทธิหรือเสียเปรียบได้ง่าย
1. บททั่วไป: พื้นฐานทางกฎหมายที่ควรรู้
ความสามารถของบุคคล
- บุคคลทั่วไปจะมีความสามารถทางกฎหมายเมื่ออายุครบ 20 ปีบริบูรณ์
- บุคคลที่ยังไม่บรรลุนิติภาวะต้องมีผู้แทนโดยชอบธรรมในการทำธุรกรรมต่าง ๆ
นิติบุคคล
- เช่น บริษัท ห้างหุ้นส่วน สมาคม หรือมูลนิธิ
- มีสิทธิและหน้าที่เช่นเดียวกับบุคคลธรรมดา
- จำเป็นต้องมีการจดทะเบียนและดำเนินกิจการตามข้อบังคับ
2. นิติกรรมและหนี้: สัญญาและภาระผูกพัน
นิติกรรม
- คือการกระทำที่มีเจตนาให้เกิดผลทางกฎหมาย เช่น การทำสัญญาซื้อขาย การกู้ยืม
- ต้องมีเจตนาโดยสุจริตและไม่ขัดต่อกฎหมาย
หนี้
- หนี้เกิดจากนิติกรรม เช่น สัญญา หรือจากกฎหมาย เช่น ความเสียหายจากการละเมิด
- ลูกหนี้มีหน้าที่ชำระหนี้ตามข้อตกลง หรือภายในระยะเวลาที่กำหนด
3. ทรัพย์: สิทธิในทรัพย์สิน
ประเภทของทรัพย์
- สังหาริมทรัพย์: ทรัพย์ที่เคลื่อนย้ายได้ เช่น รถยนต์ โทรศัพท์
- อสังหาริมทรัพย์: ที่ดิน อาคาร บ้านเรือน
สิทธิในทรัพย์
- เจ้าของทรัพย์มีสิทธิโดยสมบูรณ์ในการใช้ ถือครอง และโอน
- การโอนอสังหาริมทรัพย์ต้องมีเอกสารเป็นลายลักษณ์อักษรและจดทะเบียนกับเจ้าพนักงาน
4. เอกเทศสัญญา: ประเภทของสัญญาที่พบได้บ่อย
สัญญาซื้อขาย
- ต้องมีการตกลงเรื่องราคาสินค้า
- หากมีการขายอสังหาริมทรัพย์ ต้องจดทะเบียนการโอน
สัญญาเช่า
- ผู้ให้เช่ามีหน้าที่บำรุงรักษาทรัพย์
- ผู้เช่าต้องชำระค่าเช่าตามกำหนดเวลา
สัญญากู้ยืม
- ต้องมีการคืนเงินตามกำหนด
- หากเป็นเงินกู้เกิน 2,000 บาท ควรมีหลักฐานเป็นหนังสือ
สัญญาจ้างแรงงาน
- กำหนดสิทธิและหน้าที่ของนายจ้างและลูกจ้าง
- หากผิดสัญญา อาจมีสิทธิบอกเลิกหรือเรียกร้องค่าเสียหายได้
5. ครอบครัว: ชีวิตคู่และสิทธิในครอบครัว
การสมรส
- ต้องมีอายุครบ 17 ปี และมีความยินยอมจากทั้งสองฝ่าย
- การสมรสที่จดทะเบียนแล้วจะมีผลทางกฎหมาย เช่น ทรัพย์สินระหว่างคู่สมรส
การหย่า
- สามารถทำได้โดยความยินยอม หรือโดยคำพิพากษาของศาล
- ต้องแบ่งทรัพย์สินและอำนาจปกครองบุตรตามกฎหมาย
อำนาจปกครองบุตร
- บิดามารดามีสิทธิดูแลบุตรจนกว่าจะบรรลุนิติภาวะ
- ในกรณีหย่า อำนาจปกครองอาจเป็นของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตามตกลงหรือคำสั่งศาล
6. มรดก: การจัดการทรัพย์สินหลังเสียชีวิต
พินัยกรรม
- ผู้ทำพินัยกรรมต้องมีอายุ 15 ปีขึ้นไป และมีเจตนาแน่วแน่
- พินัยกรรมต้องทำตามรูปแบบที่กฎหมายกำหนด
การแบ่งมรดก
- หากไม่มีพินัยกรรม มรดกจะตกทอดตามลำดับทายาทที่กฎหมายบัญญัติไว้
- ทายาทต้องยื่นคำร้องต่อศาลเพื่อรับมรดกในบางกรณี
ประเด็นทางธุรกิจที่ควรระวังในกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
การจัดตั้งนิติบุคคล
- การเลือกประเภทของนิติบุคคลมีผลต่อภาษีและความรับผิด
- ต้องมีการจดทะเบียนตามขั้นตอน
การทำสัญญาทางธุรกิจ
- ควรจัดทำสัญญาอย่างเป็นลายลักษณ์อักษร
- ระบุรายละเอียดให้ครบถ้วน เช่น เงื่อนไขการชำระเงิน การเลิกสัญญา
การฟ้องร้องหนี้สิน
- หากลูกหนี้ไม่ชำระหนี้ตามสัญญา เจ้าหนี้มีสิทธิดำเนินคดี
- คดีแพ่งสามารถยื่นฟ้องได้ภายในอายุความที่กำหนด เช่น 10 ปีในกรณีหนี้ที่มีหนังสือ
วิธีป้องกันปัญหาทางกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
- ทำสัญญาอย่างรอบคอบ
- ตรวจสอบข้อกำหนดในสัญญาก่อนลงนาม
- เก็บหลักฐานทุกครั้ง
- เช่น สำเนาสัญญา ใบเสร็จ หนังสือกู้ยืม
- ขอคำปรึกษาก่อนตัดสินใจทางกฎหมาย
- เช่น การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ การลงทุน การจ้างงาน
- วางแผนมรดกไว้ล่วงหน้า
- การทำพินัยกรรมช่วยให้การจัดการทรัพย์สินเป็นไปตามความประสงค์
บทสรุป
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์อาจดูซับซ้อน แต่ความเข้าใจพื้นฐานสามารถช่วยป้องกันปัญหาได้มากมาย ไม่ว่าจะเป็นในชีวิตส่วนตัว ธุรกิจ หรือความสัมพันธ์ทางกฎหมายกับผู้อื่น
หากคุณกำลังเผชิญปัญหาทางกฎหมาย ไม่แน่ใจว่าสัญญาที่ทำถูกต้องหรือไม่ หรือมีข้อพิพาทเกี่ยวกับมรดก ครอบครัว หรือธุรกิจ ขอแนะนำให้ปรึกษาทนายความผู้มีประสบการณ์โดยเร็ว เพื่อให้สามารถดำเนินการได้อย่างถูกต้องและปกป้องสิทธิของตนเองได้อย่างเต็มที่
📌 สามารถติดต่อทนายวิรัชได้ที่
สายด่วน โทร 0812585681 หรือ add line @732hjgrx